Στη συνοικία Κουλέ Καφέ της Άνω Πόλης, ανάμεσα σε πολυώροφες πολυκατοικίες του ΄60 και του ΄70, μία στέγη από λαμαρίνες στηριγμένη σε υποστυλώματα προστατεύει προσωρινά το Βυζαντινό Λουτρό της Θεσσαλονίκης, το μοναδικό σωζόμενο λουτρό της μεσοβυζαντινής περιόδου σε ολόκληρη την Ελλάδα. Σύντομα όμως το λουτρό πρόκειται να αποκατασταθεί μέσα από το έργο «Αποκατάσταση - στερέωση του Βυζαντινού Λουτρού στη Θεσσαλονίκη» του Επιχειρησιακού Προγράμματος Μακεδονίας - Θράκης 2007 – 2013, με σκοπό να γίνει επισκέψιμο και να ενταχθεί στις αρχαιολογικές διαδρομές του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης.
«Βυζαντινό μα και ακέραιο συνάμα», και για το λόγο αυτό ιδιαίτερα σημαντικό,....
είναι το Βυζαντινό Λουτρό εξηγεί η προϊσταμένη της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων δρ Δέσποινα Μακροπούλου κάνοντας λόγο για τη συνέχεια της χρήσης του χώρου από το 1300 μ.Χ. μέχρι και τη δεκαετία του ΄40. «Τα βυζαντινά λουτρά αποτελούν συνέχεια των ρωμαϊκών και είχαν λουτήρες. Τα οθωμανικά δεν έχουν λουτήρες, καθώς το Κοράνι υποχρεώνει τη χρήση ρέοντος νερού», εξηγεί η προϊσταμένη της 9ης ΕΒΑ, μιλώντας για τις προσθήκες που έγιναν στο χώρο κατά την Τουρκοκρατία σύμφωνα με τον ισλαμικό κανόνα. Γενικά πάντως, ο χώρος διαθέτει προθάλαμο, χλιαρό και θερμό χώρο, ενώ διατηρεί τη δεξαμενή του και τα υπόκαυστα. Υπογείως κυκλοφορούσε ζεστός αέρας για ενδοδαπέδια θέρμανση, ενώ με επιτοίχιους αεραγωγούς ο ζεστός αυτός αέρας ρύθμιζε τη θερμοκρασία του κάθε χώρου.
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ήταν λουτρό της γειτονιάς και λειτουργούσε εκ περιτροπής ως ανδρικό και γυναικείο. Βρίσκεται στην είσοδο του παραδοσιακού οικισμού της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης, κοντά σε αρκετά άλλα βυζαντινά μνημεία. Καταλαμβάνει το κέντρο ενός μικρού οικονομικού τετραγώνου ανάμεσα στις οδούς Θεοτοκοπούλου, Κρίσπου, Χρυσοστόμου και Φιλοκτήτου της Άνω Πόλης. Επί Τουρκοκρατίας μάλιστα, ήταν γνωστό ως «το Λουτρό του Κουλέ Καφέ».
Το 1952 το λουτρό κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού. Κατά τη δεκαετία του ΄70 έγιναν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία ορισμένες διερευνητικές εργασίες και καθαρισμοί, οπότε, μεταξύ άλλων, αποκαλύφθηκε μία από τις πλευρές του που λόγω υψομετρικής διαφοράς ήταν στο μεγαλύτερο μέρος της επιχωμένη. Μετά το σεισμό του 1978 έγιναν προσωρινές υποστυλώσεις κυρίως ημικυλινδρικών καμάρων και τρούλων διότι παρουσίαζαν σοβαρές ρηγματώσεις. Το 2002 στο πλαίσιο του έργου «Διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου στο Βυζαντινό Λουτρό», που είχε ενταχθεί στο Γ΄ ΚΠΣ, η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων έκανε μία σειρά εργασιών στον περιβάλλοντα χώρο του Βυζαντινού Λουτρού (καθαρισμούς, αποψιλώσεις, περίφραξη, εγκατάσταση δικτύων ύδρευσης, αποχέτευσης και ηλεκτρισμού, πλακόστρωση δαπέδου, αντιμετώπιση υγρασίας, φράξιμο των ανοιγμάτων και τοποθέτηση καθιστικού και πέργκολας). Σήμερα, μέσα από το νέο πρόγραμμα, το λουτρό θα είναι στη διάθεση των επισκεπτών το 2013.
arxaiologia.gr
